Nasz organizm by sprawnie funkcjonować, potrzebuje około sześciu litrów krwi. Wystarczą jednak zaledwie dwa mililitry tego płynu, by sprawdzić, w jakim stanie jest nasze zdrowie. Groźne choroby często rozwijają się dyskretnie, długo nie dając żadnych objawów. Dlatego przynajmniej raz do roku powinniśmy wykonać podstawowe badania krwi – morfologie. Przed pobraniem powinniśmy być na czczo. Specjaliści zalecają co najważniejsze kilka łuków wody, by nieco rozrzedzić krew. Na wyniki badań wpływ może mieć dieta, miesiączka, ciąża, ale też np. obszar geograficzny, w jakim żyjemy. Warto pamiętać, że każde laboratorium może mieć nieco inny zakres norm (zależnie od sprzętu, z jakiego korzysta), więc zawsze warto sprawdzić na wydruku, jak nasze parametry maj się do przyjętego tam standardu.

Na liście wyników podstawowej morfologii znajdziemy między innymi RBC. To liczba czerwonych krwinek, czyli erytrocytów. Pełnią one bardzo ważną funkcję – za pomocą zawartego w nich barwnika, zwanego hemoglobiną, przenoszą do wszystkich naszych tkanek tlen i składniki odżywcze, a także zbierają z nich dwutlenek węgla i zbędne substancje. Jeśli mamy za mało czerwonych krwinek, może to świadczyć o niedokrwistości, czyli anemii. Zwiększony poziom to z kolei nadkrwistość (erytrocytoza). Jej przyczyną mogą być przewlekłe choroby płuc, zespół Cushinga, czerwienica pierwotna, wady serca, nowotwory nerek, a także odwodnienie. Przy tzw. przewodnieniu, czyli zatrzymaniu wody w organizmie, krwinek będzie za mało jak przy anemii. Przy podejrzeniu tego stanu kluczowym parametrem, który pozwoli na określenie, jak bardzo jest on zaawansowany, będzie HGB, czyli poziom hemoglobiny. Zależy on między innymi od tego, jak żyjemy na co dzień. Więcej hemoglobiny mają osoby, które uprawiają sport, mniej – palacze papierosów. Nawet niewielki spadek HGB powinien być sygnałem ostrzegawczym dla lekarza.

W takiej sytuacji warto sprawdzić kolejny parametr – hematokryt (HCT), czyli stosunek objętości krwinek czerwonych do objętości osocza krwi. Jeśli będzie za wysoki, w naszym organizmie mogą powstać groźne zakrzepy i zatory. Jeśli ktoś mieszka w górach, gdzie powietrze zawiera mniej tlenu, będzie mieć wyższy hematokryt niż mieszkaniec nizin. Niski HTC może świadczyć między innymi o anemii lub marskości wątroby. Co ciekawe, jeśli przy pobieraniu krwi nasze ramie będzie zbyt długo ściśnięte opaską, nastąpi zastój krwi, co zwiększy hematokryt. Przede wszystkim jednak wpływ na jego poziom będzie miało nawodnienie organizmu.

W morfologii pojawia się również skrót MCV – jest to średnia objętość krwinki. Kiedy poznamy ten parametr, będziemy mogli łatwiej określić np. przyczynę niedokrwistości. Może ona być spowodowana niedoborem żelaza, kwasu foliowego lub witaminy B12. Szczególną uwagę na to powinny zwrócić kobiety, które starają o dziecko, ponieważ kwas foliowy jest bardzo ważny dla rozwoju płodu. Jeśli MCV będzie miało wysokie wartości, możemy podejrzewać choroby wątroby (spowodowane nadużywaniem alkoholu) lub niedoczynność tarczycy. Czasem jednak przy anemii krwinka może mieć zupełnie prawidłową objętość. Można też zmierzyć średnią zawartość i wagę hemoglobiny w krwince (MHC i MCHC). Jeśli wskaźniki te będą poniżej normy, może to świadczyć o anemii spowodowanej niedoborem żelaza. Jeśli MCHC znacznie zrośnie możemy mieć do czynienia z rzadką chorobą wrodzoną – sferocytozą, spowodowaną nieodpowiednim rozpadem krwinek czerwonych. W diagnozie anemii pomoże nam również anizocytoza, na którą wskazuje parametr zwany RDW. Jego wyraźmy wzrost może oznaczać niedobór żelaza, ale też niedokrwistość megaloblastyczną i hemolityczną. W naszej krwi krążą też młode, niedojrzałe krwinki czerwone. To retykulocyty (RET). Wysoka ich liczba może świadczyć o głębokim niedotlenieniu, niska pojawia się np. w przebiegu niewydolności nerek.

Równie ważne w organizmie są krwinki białe, czyli leukocyty (oznaczone skrótem WBC). Ich zdaniem jest walka z chorobotwórczymi mikrobami. Wysoki poziom WBC może pojawić się też podczas ciąży i porodu, w czasie drugiego stresu lub kiedy jesteśmy świeżo po treningu na siłowni. Jeśli wyniki znacznie przekraczają normę, może to wskazać na choroby nowotworowe, ostre stany zapalne, a nawet zawał serca. Liczba leukocytów spada, gdy chorujemy na grypę czy gruźlicę. Najgroźniejszym powodem niedoboru białych krwinek może być białaczka. Krwinki białe występują w kilu odmianach, których proporcje można oszacować, wykonując tzw. rozmaz krwi. Granulocyty obojętnochłonne (neutrofile, NEUT) mają związek z infekcjami bakteryjnymi, a kwasochłonne (eozyno filie, EOS) i zasadochłonne (BASO) – między innymi z alergiami. Liczba limfocytów (LYM) rośnie w chorobach wirusowych, a monocytów (MON) między innymi w mononukleozie i gruźlicy.
Kiedy na naszym ciele pojawiają się siniaki, powinniśmy zwrócić uwagę na liczbę trombocytów (PLT), czyli liczy płytek krwi. Ich głównym zadaniem jest udział w procesach krzepnięcia. Nadmierna liczba płytek może powstawania zakrzepników. Wynik powyżej normy może równię świadczyć o chorobie nowotworowej. Kiedy płytek krwi brakuje, możemy podejrzewać jakieś ukryte krwawienia ( tak się dzieje np. w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy ). Znacznie groźniejszą przyczyną takiego wyniku badania może być białaczka szpikowa lub kostna.